J'accuse! (“Ik klaag aan!”) Zo luidde de titel van een beroemd krantenartikel van de Franse schrijver Émile Zola uit 1898 waarin hij de Franse rechtspraak van antisemitisme beschuldigde. En zo zou ik ook dit artikel willen beginnen: Ik klaag aan! Ik klaag de heersende klasse van Nederland – bij uitstek vertegenwoordigd door de VVD – aan voor de neoliberale misdaden die zij tegen de werkende klasse hebben gepleegd. Net als in de tijd van Zola gaat het ook nu om een falen van de rechtsstaat. Alleen gaat het nu niet om institutionele Jodenhaat maar om institutionele minachting en vernedering van de onderklasse. Nederland is geen rechtsstaat meer, maar een kapitalistische klassenmaatschappij.
Rechten onderklasse systematisch afgebroken
De rechtsstaat staat onder druk. En dan doel ik niet op de zware criminaliteit die met bedreigingen en moorden de rechtsstaat ondermijnt, hoe zorgwekkend dat ook is. Dan doel ik op het feit dat – door regeringsbeleid – het voor armere mensen steeds moeilijker wordt om hun recht te halen. Hun rechten worden stelselmatig afgebroken: het recht op eerlijke rechtspraak, het recht op huisvesting, het recht op werkzekerheid, het recht op privacy, het recht op zorg, het recht op vrijheid van discriminatie, het recht op onderwijs. Al deze basale rechten zijn voor de ‘onderkant’ van de samenleving niet vanzelfsprekend meer door de wooncrisis, door de bezuinigingen op de sociale advocatuur, door wetten als de Fraudewet en de Rotterdamwet, door de doorgeslagen ‘flexibilisering’ van de arbeidsmarkt, en door de invoering van het eigen risico in de zorg en het leenstelsel in het hoger onderwijs.
Door dit alles is Nederland een kapitalistische klassenmaatschappij geworden, met een steeds rijkere bovenlaag die geniet van alle rechten en privileges – en die in veel gevallen zelfs boven de wet staat – en een groeiende en steeds armere onderlaag, voor wie basale rechten geen vanzelfsprekendheid meer zijn. Enerzijds groeit al tientallen jaren het aantal miljonairs in Nederland: in 2018 was 2,7 procent van alle huishoudens miljonair. Anderzijds groeit ook de armoede in Nederland, mede door de coronapandemie. En deze groep bevat ook steeds vaker werkende armen: mensen die gewoon een baan hebben maar toch niet rond kunnen komen. Volgens de SER zijn er inmiddels bijna een kwart miljoen werkende armen in Nederland. De mensen die van een uitkering moeten leven zijn dan zelfs nog niet meegeteld. En de verwachting is dat door de explosieve stijging van de gasprijzen de armoede drastisch zal toenemen. Voor deze armere Nederlanders is hun eigen land geen rechtsstaat meer.
Afbraak van de sociale advocatuur
Zo is de sociale advocatuur kapot bezuinigd in Nederland. De sociale advocatuur, oftewel de gesubsidieerde rechtsbijstand, is er voor de armste laag van de bevolking die niet in staat is het commerciële tarief van advocaten te betalen. Daar is door de regering zoveel op bezuinigd dat sociaal-advocaten massaal afhaken. Het wordt dan voor arme mensen bijna onmogelijk om hun recht te halen. Saillant detail hierbij is dat twee derde van de rechtszaken, waarbij de sociale advocatuur betrokken is, rechtszaken tegen de overheid zelf zijn. Met andere woorden: door de sociale advocatuur af te breken, maakt de overheid zichzelf onkwetsbaar. Geen wonder dat het mensen nagenoeg niet lukt om hun recht te halen als zij door de overheid zelf in de knel komen, zoals bij de toeslagenaffaire of de schandalig langzame afhandeling van de aardbevingsschade door gaswinning in Groningen.
Positief is – al is het natuurlijk ook diep triest dit te moeten constateren – dat de rechterlijke macht zelf toegeeft dat ze massaal gefaald heeft bij de toeslagenaffaire, waarbij 50.000 mensen onterecht door de Belastingdienst als fraudeur zijn bestempeld en werden opgezadeld met torenhoge boetes. Bij rechtszaken die slachtoffers van de toeslagenaffaire aanspanden tegen de Belastingdienst, kozen de rechters steevast de kant van de Belastingdienst, want “regels zijn regels”, zelfs als deze regels fout zijn.
Stelselmatig wantrouwen
In die wettelijk vastgestelde regels zit ‘m natuurlijk een groot deel van het probleem. Overheidsinstanties als de Belastingdienst, het UWV en de gemeenten zijn de burgers die bij hen om hulp aankloppen steeds meer gaan zien als potentiële fraudeurs die met het grootst mogelijke wantrouwen bejegend moeten worden. Wetten zoals de Participatiewet en de Fraudewet legitimeren dit stelselmatige wantrouwen van overheidsinstanties tegenover de eigen burgers. Deze wetten leggen aan mensen die een uitkering of een toeslag nodig hebben een absurd strenge en ingewikkelde informatieplicht op. Wie een keer oprecht vergeet iets op te geven of geen wijs kan uit de ingewikkelde regels, die wordt meteen een loodzware boete opgelegd.
Dit bleek duidelijk begin 2021 toen een bijstandsgerechtigde in Wijdemeren ruim 7.000 euro moest terugbetalen vanwege de boodschappen die haar moeder voor haar had betaald, want dat was in strijd met de regels van de bijstand. Zoiets menselijks als je eigen dochter ondersteunen met boodschappen als ze van een bijstandsuitkering moet rondkomen, dat mag blijkbaar niet! De Tweede Kamer sprak er schande van, totdat men zich realiseerde dat dit een gevolg was van wetten waar de Kamer zelf mee had ingestemd. En ook hier koos de rechterlijke macht de kant van de overheid, want, tja, regels zijn nou eenmaal regels. Zelfs als die regels onrechtvaardig zijn. En dit zijn problemen die spelen bij alle overheidsinstanties waar mensen voor ‘hulp’ kunnen aankloppen, de Belastingdienst, het UWV, de gemeenten en de Sociale Verzekeringsbank die o.a. de persoonsgebonden budgetten (PGB’s) regelt.
De angst voor de overheid is nu zo groot geworden dat steeds meer mensen, die eigenlijk recht hebben op een toeslag (zoals huurtoeslag, zorgtoeslag of kinderopvangtoeslag), hier geen beroep meer op durven te doen. Want één klein foutje bij het invullen van de ingewikkelde formulieren en de kans is groot dat je als fraudeur wordt bestempeld en vele duizenden euro’s terug moet betalen. Alleen al aan zorgtoeslag blijft er zo in Nederland een bedrag van 100 miljoen euro liggen. Het is duidelijk dat er iets fundamenteel mis is met de overheid als burgers tegen elkaar zeggen: “Heb je hulp nodig? Klop dan vooral niet bij de overheid aan! Want dan kom je alleen maar dieper in de shit terecht.” Dan staat de overheid niet meer ten dienste van haar eigen bevolking.
De Stasi-methoden van het Inlichtingenbureau
Bij dit alles is er een discutabele hoofdrol weggelegd voor het Inlichtingenbureau, een tamelijk schimmige instantie die alle overheidsdata van bijstandsgerechtigden verzamelt en aan elkaar koppelt, op zoek naar patronen die wijzen op fraude. Wie aanklopt voor een uitkering, houdt zo maar weinig privacy over. Bankafschriften, vuilniszakken, je sociale media, je afval, je badkamer, je koelkast, je liefdesleven: het Inlichtingenbureau neust er in rond en waarschuwt gemeenten als er iets niet in de haak lijkt te zijn.
Wie eenmaal verdacht wordt van fraude en als zodanig is geregistreerd in de databank van het Inlichtingenbureau, moet zelf maar zien hoe hij of zij daar weer vanaf komt. Het probleem hierbij is dat het vrijwel onmogelijk is om erachter te komen wát het Inlichtingenbureau allemaal over je geregistreerd heeft en of dat wel klopt. Het bureau legt namelijk nergens verantwoording af. Bij een ‘inlichtingendienst’ denk je in eerste instantie aan organisaties als de Nederlandse AIVD of de Amerikaanse CIA: organisaties die in het geheim onderzoek doen naar bedreigingen voor de nationale veiligheid. Maar het systematische wantrouwen van de Nederlandse overheid jegens haar eigen burgers is nu blijkbaar zo ver doorgeslagen dat dit soort inlichtingen-onderzoek ook tegen de burgers zelf wordt ingezet en dan vooral tegen de armere burgers.
Zoals de Stasi in Oost-Duitsland de eigen bevolking moest controleren, zo moet het Inlichtingenbureau in Nederland de onderkant van de samenleving controleren. Op deze wijze is Nederland hard op weg een totalitaire klassenmaatschappij te worden. Een harde, kille maatschappij waarbij de onderklasse door middel van totalitaire controlemechanismen onder de duim en in een toestand van rechteloosheid wordt gehouden.
Recht op huisvesting? Vergeet het maar…
Rechters kiezen steevast de kant van de overheid als burgers bij de rechterlijke macht aankloppen omdat ze door de overheid vermorzeld worden. Bij de toeslagenaffaire geven de rechters nu zelf ook toe dat ze gefaald hebben, maar het probleem blijft natuurlijk gewoon bestaan. Dit bleek 1 oktober jongstleden maar weer eens, toen de rechter besloot dat de bewoners van de Rotterdamse Tweebosbuurt binnen een maand hun huis uit moeten omdat de gemeente en Vestia daar de boel willen slopen, om er veel duurdere woningen voor in de plaats te bouwen. Dit terwijl de bewoners nog in afwachting zijn van het hoger beroep in hun zaak tegen Vestia, waarin ze in eerste instantie gelijk kregen!
Inderdaad, u leest het goed: de rechtszaak van de bewoners tegen Vestia loopt nog en tóch besluit de rechter deze mensen hun huizen uit te zetten, zodat Vestia verder kan met haar sloop- en bouwplannen. Argument van de rechter: nog meer vertraging zou een te grote financiële schade voor Vestia betekenen. Voor de rechter weegt het financiële belang van Vestia dus zwaarder dan het elementaire recht op huisvesting en een eerlijke rechtsgang van de gedupeerde bewoners. Klassenjustitie op en top!
Rotterdamwet in strijd met de mensenrechten
Wat deze uitspraak van de rechter des te wranger en onbegrijpelijker maakt is dat mensenrechtenrapporteurs van de Verenigde Naties uitgesproken negatief zijn over de hele gang van zaken in de Rotterdamse Tweebosbuurt. Bewoners zijn zonder enige inspraak uit hun huizen gezet, omdat ze plaats moeten maken voor rijkere kopers en huurders. Maar waar moeten deze bewoners dan naar toe? Er is immers een schreeuwend tekort aan betaalbare woningen in Nederland. En het gaat hier om mensen die moeten leven van minimuminkomens en uitkeringen. De kans dat zij dakloos worden achten de VN-rapporteurs dan ook reëel. Volgens hen is dit beleid van de gemeente Rotterdam in strijd met het basale recht op huisvesting.
De VN-rapporteurs kraken ook de zogenoemde ‘Rotterdamwet’ die dergelijke huisuitzettingen mogelijk maakt. Deze wet (officieel de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek) werd in 2006 ingevoerd met als doel ‘om wijken leefbaar te houden’, wat er feitelijk op neerkomt dat mensen met een laag inkomen of een laag opleidingsniveau uit bepaalde wijken geweerd mogen worden. Zo wil men ‘concentratie van sociaal-economische problemen’ in bepaalde wijken vermijden. De Rotterdamwet biedt de gemeente daarom de mogelijkheid om ‘sociaal-economische kenmerken’ (zoals inkomen, opleiding of gezinssamenstelling) mee te wegen bij het aanwijzen van woningen. Dus ben je arm, laagopgeleid of ben je een alleenstaande moeder? Dan mag de gemeente tegen je zeggen: “Jammer voor je, maar jij mag hier niet wonen.” Volgens de VN-rapporteurs is de Rotterdamwet daarmee discriminerend en dus in strijd met de mensenrechten!
Recht op werkzekerheid, zorg en hoger onderwijs? Vergeet het maar...
Samen met de Participatiewet en de Fraudewet is de Rotterdamwet een duidelijk voorbeeld van de groeiende klassenjustitie in ons land. Ben je rijk, dan heb je alle toegang tot de rechtsstaat. Maar ben je arm, dan wordt die toegang stelselmatig afgebroken. Sterker nog, dan worden je rechten – zoals het recht op privacy, huisvesting en non-discriminatie – afgepakt. En deze ‘rechten-armoede’ speelt niet alleen bij uitkeringen en huisvesting, maar ook op de arbeidsmarkt, ook in de zorg en ook in het hoger onderwijs.
Door de ‘flexibilisering’ van de arbeidsmarkt behoort de zekerheid van een vast contract nu voor bijna 2 miljoen werknemers tot het verleden. Elementaire werknemersrechten zoals contract-zekerheid, pensioenopbouw en doorbetaling bij ziekte gelden voor deze groep niet.
Door de invoering van het eigen risico in 2008, de jaarlijkse premiestijgingen en de versoberingen van de zorgverzekeringen hebben steeds meer mensen moeite om de zorgkosten te betalen: in 2020 waren er 1,2 miljoen ‘zorgmijders’ in Nederland (7% van de bevolking). Deze mensen zien dus van zorg af simpelweg omdat ze bang zijn voor de kosten. Over 2021 zijn de cijfers nog niet bekend, maar het valt te verwachten dat het aantal zorgmijders flink zal toenemen door de groeiende armoede.
Door de invoering van het leenstelsel is het hoger onderwijs veel minder toegankelijk geworden voor jongeren uit armere gezinnen; zij moeten nu enorme schulden maken om te kunnen studeren. Ook het recht op onderwijs is dus ingeperkt voor mensen aan de ‘onderkant’ van de samenleving. Kom je uit een rijk gezin, dan heb je alle toegang tot hoger onderwijs. Maar ben je arm, dan ligt dat een stuk moeilijker. Want wie heeft er zin om z’n arbeidzame leven te beginnen met een enorme studieschuld?
Groeiende klassenjustitie
Samenvattend kunnen we concluderen dat voor de armere Nederlanders de rechtsstaat systematisch wordt ingeperkt. De sociale advocatuur wordt afgebroken. Rechters hebben sowieso boter op hun hoofd en kiezen consequent de kant van de overheid. Wetten als de Participatiewet, de Fraudewet en de Rotterdamwet rechtvaardigen een systematisch wantrouwende en zelfs discriminerende houding tegenover armere Nederlanders, waarbij de totalitaire methoden van het Inlichtingenbureau niet worden geschuwd. Ben je niet zo rijk, dan geldt het recht op privacy blijkbaar niet voor jou. En ook niet het recht op huisvesting. En ook niet het recht op werkzekerheid. En ook niet het recht op medische zorg. En ook niet het recht op hoger onderwijs.
Tegenover deze toenemende rechteloosheid van de niet-rijken in Nederland staat de voorkeursbehandeling die de rijken en de grote bedrijven krijgen. Grote multinationals als Tata Steel mogen ongestraft het milieu vervuilen en daarmee de volksgezondheid van omwonenden ernstige schade berokkenen. De politiek spreekt er wel schande van en zegt dat Tata Steel “nu echt moet vergroenen”, maar van enige financiële dwang op Tata Steel of dreiging met sluiting is tot nu toe nog geen sprake. Een ander sprekend voorbeeld is ING-topman Ralph Hamers, dé spil in een grote witwasaffaire bij deze bank: Hamers kon in 2018 strafrechtelijke vervolging door het OM ontlopen doordat ING een schikking van 775 miljoen euro trof met het OM.
In dezelfde tijd zijn 50.000 mensen door de Belastingdienst onterecht van fraude met kindertoeslagen beschuldigd en beboet met vele (tien)duizenden euro’s. Van hen is nu nog maar 10% gecompenseerd. Het beeld is duidelijk: ben je rijk en machtig, dan kom je weg met échte fraude en met zware, ziekmakende milieuvervuiling. Maar ben je niet rijk, dan kun je fluiten naar je recht. Daar past maar één woord bij: klassenjustitie. En dit zal alleen maar toenemen in Nederland, zo waarschuwen de sociaal-advocaten, nu de sociale advocatuur door het kabinet kapot wordt bezuinigd.
De kers op de taart: geen belasting voor de rijken
Dus ben je arm, dan worden je meest elementaire rechten geschonden in Nederland. Maar ben je rijk, dan krijg je een voorkeursbehandeling. Dan helpt de Nederlandse staat je zelfs om belastingen te ontwijken en te ontduiken! Door het neoliberale beleid van de afgelopen kabinetten is Nederland verworden tot een belastingparadijs voor grote bedrijven en superrijken die zo min mogelijk belasting willen betalen. Nederland staat wat dat betreft op de vierde plek, na de Britse Maagdeneilanden, de Kaaimaneilanden en Bermuda! Normale burgers moeten gewoon belasting betalen, maar als je rijk bent dan hoeft dat blijkbaar niet.
Zelfs onze eigen minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) liet zijn beleggingen en pensioen via belastingparadijzen lopen – zelfs toen hij als Eerste Kamerlid deelnam aan een Kamercommissie die tot doel had om belastingontwijking tegen te gaan! Een duidelijk gevalletje van belangenverstrengeling. En hij komt er nog mee weg ook. Sterker nog, hij zit nu als partijleider van het CDA gewoon aan tafel met VVD, D66 en CU bij de formatie van een nieuw kabinet. Dit nadat VVD en CDA zes maanden lang PvdA en GroenLinks buiten de deur hebben gehouden. Ja nogal wiedes! We snappen nu wel waarom VVD en CDA niet met links willen regeren. De heersende machten hebben van Nederland een klassenmaatschappij gemaakt, waarin de rechtsstaat niet geldt voor de mensen aan de onderkant van de samenleving en waarin de rijken en machtigen boven de wet staan. Dan is het niet zo gek dat ze links buiten de regering willen houden…
J'accuse!
Wil je meediscussiëren over de crisis van het kapitalisme en de noodzaak van een radicaal sociaal en groen alternatief? Doe dan ook mee met het Discussieplatform Antikapitalisme op Facebook: https://www.facebook.com/groups/discantikap
No comments:
Post a Comment